پیشرفت تکنولوژی انسان‌ها را با مفاهیم جدیدی روبرو کرده است، که برخی از آن‌ها می‌تواند برای انسان‌ها مشکل آفرین باشند. یکی از مهم‌ترین مفاهیم که کاربرد زیادی هم در زندگی روزانه افراد دارد، مهارت‌های زندگی است. مهارت‌های زندگی می‌تواند به انسان‌ها کمک کند تا بتوانند در برخورد با مشکلات و تعارض‌های زندگی خود عملکرد بهتری از خود نشان دهند.
اگر شخصی بدون شناخت و استفاده از مهارت‌های زندگی وارد محیط‌های اجتماعی شود ممکن است در برخورد با مسائل و مشکلات زندگی اجتماعی دچار اختلال روانی شده و آسیب ببیند. برای جلوگیری از بروز چنین شرایطی لازم است تمام افراد با مهارت‌های زندگی آشنا شده و بتوانند در مواقع نیاز از آن‌ها استفاده کنند. با ما همراه باشید تا با مهارت‌های زندگی و کاربرد آن‌ها در زندگی بیشتر آشنا شوید.
مهارت‌های زندگی چیست:
برای این سؤال که مهارت‌های زندگی چیست؟ پاسخ‌های متعددی وجود دارد. با این وجود پاسخ جامعی که می‌توان به این سؤال داد این است که مهارت‌های زندگی به توانایی بروز رفتار سازگارانه و صحیح در برخورد با مشکلات و چالش‌های زندگی روزمره گفته می‌شود. اهمیت و کاربرد این مهارت‌ها سبب شده تا برنامه‌ریزی سازمان یافته‌ای برای آموزش مهارت‌های زندگی به افراد در نظر گرفته شده باشد.
( اگر در رابطه با موضوع ازدواج هم نیاز به اطلاعات دارید می توانید به صفحه مشاوره ازدواج مراجعه کنید. )
در مجموع هدف کلی آموزش مهارت‌های زندگی افزایش سلامت روانی اعضای جامعه است. افراد با دانستن و به کار‌گیری مهارت‌های زندگی می‌توانند زندگی شادتری داشته باشند و سطح رضایت افراد از زندگی افزایش پیدا می‌کند. در ادامه پاسخ به این سؤال که مهارت‌های زندگی چیست؟ می‌توان به تأثیرات این مهارت‌ها در زندگی اشاره کرد که مهم‌ترین تأثیرات آن رسیدن به اهداف مورد نظر افراد و ایجاد احساس موفقیت در شخص است. با فراگیری مهارت‌های زندگی افراد می‌توانند مسئولیت‌های اجتماعی خود را بهتر بپذیرند و بدون آسیب وارد کردن به خود و دیگران بتواند با مشکلات خود روبرو شود.
انواع مهارت‌های زندگی:
انواع مهارت‌های زندگی عبارت هستند از: مهارت خودآگاهی، مهارت همدلی، مهارت روابط بین فردی، مهارت ارتباط مؤثر، مهارت مقابله با استرس، مهارت مدیریت هیجان، مهارت حل مسأله، مهارت تصمیم‌گیری، مهارت تفکر خلاق و مهارت تفکر نقادانه
مهارت خودآگاهی: این مهارت به معنای کسب آگاهی در مود خود است. به معنای یافتن پاسخ برای سؤال‌هایی نظیر اینکه من کیستم؟ من به نظر دیگران چگونه به نظر می‌رسم؟ و. .. شما تنها در صورتی می‌توانید پاسخ صحیح این سؤالات را بدانید که مهارت خودآگاهی را کسب کرده باشید. نوع خودآگاهی که شخص به آن دست پیدا می‌کند، می‌تواند احساس رضایت یا نارضایتی فرد از زندگی خودش را پیش‌بینی کند. مهارت خودآگاهی پنج بخش دارد که عبارت هستند از: شناخت باور‌ها، ارزش و افکار_ دست‌یابی به تصویر واقع بینانه از خود- شناخت موفقیت‌ها، استعداد‌ها و توانمندی‌های خود- شناخت صفات و ویژگی‌های بارز خود- احساس نارضایتی یا رضایتمندی از خود و شرایط زندگی
مهارت همدلی:
یکی دیگر از انواع مهارت‌های زندگی است که می‌توان آن را ذاتی دانست زیرا انسان‌ها در یک اجتماع به دنیا می‌آیند و با یکدیگر و در تعامل با هم بزرگ می‌شوند. انسان‌ها برای یکدیگر ارزش قائل هستند و با هم رفتاری همدلانه دارند. برای بروز مهارت همدلی لازم است تا افراد نسبت به موقعیت خود و دیگران به شناخت برسند، از طرفی دیگر اگر شخصی در برخورد با شما رفتار همدلانه داشته باشد باید پاسخ مثبت نشان دهید تا به نوعی رفتار همدلانه او تشویق شود. توجه داشته باشید که برخورد همدلانه با دیگران هم حد و مرز خود را دارد و بهتر است در رفتار همدلانه دچار افراط یا تفریط نشوید.
مهارت روابط بین فردی:
این مهارت به افراد کمک می‌کند تا بتوانند با دیگران همکاری کرده و در روابط خود با دیگران اعتماد داشته باشند. به این ترتیب شخص می‌تواند مرز روابط با دیگران را تشخیص داده و دوستی‌های مطلوب را انتخاب کند. داشتن روابط بین فردی سالم و صحیح یکی از مهم‌ترین عواملی است که سلامت روان را نشان می‌دهد. با استفاده از مهارت روابط بین فردی می‌توانید احساسات و اطلاعات خود را با دیگران به اشتراک گذاشته و از این طریق روابط صمیمی‌تری با دیگران داشته باشید. با استفاده از این مهارت می‌توانید بهتر به سخنان دیگران گوش داده و از این طریق دیگران را بهتر درک خواهید کرد. در یک رابطه سالم ضمن به دست آوردن خواسته‌های خود از رابطه طرف مقابل شما هم احساس رضایتمندی خواهد داشت.
مهارت ارتباط مؤثر:
ساده‌ترین روش برای برقراری ارتباط حرف زدن با دیگران و گوش دادن به حرف‌های آن‌ها است. این مهارت به افراد می‌آموزد چگونه با گوش دادن به سخنان دیگران بتوانند آن‌ها را بهتر درک کنند. از طرفی دیگر فرد روش صحیح بیان احساسات و نیاز‌های خود را نیز یاد می‌گیرد. در مهارت ارتباط مؤثر شیوه صحیح ارتباط کلامی و ارتباط غیر کلامی آموخته می‌شود.
مهارت مقابله با استرس:
در سال‌های اخیر دلایل زیادی سبب شده تا افراد روزانه با چالش‌ها و عوامل استرس‌زا روبرو باشند. این فشار‌های روزمره فشار‌های روحی و روانی به افراد وارد می‌کند که بیش از حد بودن این فشار‌ها تأثیرات منفی بر جنبه‌های مختلف زندگی فرد دارد. مهارت مقابله با استرس به افراد شیوه صحیح مواجه با موقعیت‌های استرس‌زا زندگی را آموزش می‌دهد.
مهارت مدیریت هیجان:
این مهارت به دیگران آموزش می‌دهد تا بتوانند هیجان‌های خود و دیگران را تشخیص داده و به تأثیر آن‌ها پی ببرند، به این ترتیب شخص می‌تواند واکنش مناسبی در مقابله با هیجانات از خود بروز بدهد. برخی از افراد که هوش هیجانی بالایی دارند می‌توانند از هیجانات به نفع خودشان استفاده کنند.
مهارت حل مسأله:
افراد به صورت روزانه با مسائل و مشکلات زیادی روبرو می‌شوند که برخی از آن‌ها کوچک محسوب شده و برخی دیگر هم مسائل بزرگی هستند. مهارت حل مسأله به فرد آموزش می‌دهد با روش منطقی و صحیح با مشکل روبرو شده و مشکلات را به شیوه‌ای مطلوب حل کند. حل نشدن مشکلات و مسائل زندگی می‌تواند سلامت روانی فرد را به خطر بیندازد. با فراگیری این مهارت فرد می‌داند که با مسائل و مشکلات خود چگونه برخورد کرده و آن‌ها را چگونه حل کند.
مهارت تصمیم‌گیری:
با کمک این مهارت فرد می‌تواند نسبت به اهداف خود یک دید واقع بینانه داشته و با این دید راه حل مناسبی را انتخاب کند. تصمیم‌گیری صحیح خود شرایط خاصی دارد و باید به نکات زیادی توجه داشته باشید که تمام این موارد در مهارت حل مسأله آموزش داده می‌شود.
مهارت تفکر خلاق:
افراد دارای تفکر خلاق با ترکیب مهارت حل مسأله و مهارت تصمیم‌گیری به یک سری افکار و روابط جدید دست پیدا می‌کنند و به این ترتیب توانایی پیدا کردن راه حل‌های جدید را پیدا می‌کنند. افراد دارای تفکر خلاق معمولاً راه‌هایی را انتخاب می‌کنند که از آن طریق بتوانند به راه حل‌های جدیدی برسند.
مهارت تفکر نقادانه:
تفکر نقادانه را می‌توان یک فرایند شناختی دانست که هدفمند و سازمان یافته هست. با استفاده از این مهارت فرد می‌تواند افکا و عقاید خود و دیگران را بررسی کرده و با این بررسی به درک و فهم بهتری دست پیدا کند.
روش‌های آموزش مهارت‌های زندگی:
روش آموزش مهارت خودآگاهی:
برای رسیدن به این مهارت فرد باید تمام خصوصیات و ویژگی‌های خود را شناخته و به یک تصویر واقع بینانه از خود دست پیدا کند.
روش آموزش مهارت همدلی:
باید به فرد آموخته شود که به دیگران فرصت بدهد تا بتوانند در آرامش و بدون ترس احساسات خود را ابراز کنند. وقتی برای شما مشکلی پیش می‌آید به هدف تقویت همدلی باید آن را با دیگران در میان گذاشته و با دریافت همدلی از سوی دیگران مشکل پیش آمده را حل کنید. هنگام بروز همدلی باید احساسات خود را در آرامش و به صورت شمرده بیان کنید تا شخص مقابل دچار تنش نشده و احساس آرامش داشته باشد.
روش آموزش مهارت روابط بین فردی:
قبل از برقرای ارتباط با دیگران بهتر است محیط را برای برقراری ارتباط آماده کنید تا شروع ارتباط شما خوب پیش برود. برای برقراری ارتباط به شخصیت، موقعیت و شرایط فرد مقابل خود توجه داشته باشید به این معنا که بین شرایط خوشحالی و غم و نحوه صحیح ارتباط برقرار کردن در این دو موقعیت مختلف، تفاوت‌هایی وجود دارد. اگر در محیط تازه‌ای قرار می‌گیرید افرادی را پیدا کرده که با آن‌ها آشنا هستید یا نسبت به آن‌ها حس بهتری دارید. در برقراری ارتباط با دیگران استفاده از روش‌های ارتباط غیر کلامی فراموش نشود. برای ادامه دار شدن ارتباط ایجاد شده از سرزنش، تحقیر و توهین طرف مقابل خودداری کنید و به خواسته‌های او هم توجه داشته باشید.
روش آموزش مهارت مقابله با استرس:
یکی دیگر از روش‌های آموزش مهارت‌های زندگی، آموختن مهارت مقابله با استرس است که به این منظور می‌توان از مهارت‌های ذهنی و رفتاری استفاده کرد.
روش آموزش مهارت مدیریت هیجان:
برای این مورد آموزش روش‌های تمدد اعصاب و همچنین تمرکز بر تنفس لازم است. برای تقویت مهارت مدیریت هیجانی لازم است تا یک محیط آرام و ایمن را فراهم کنید. در برخورد با هیجانات باید این نکته را به خود یاداور شوید که شما میزبان هیجانات هستید اما هیجانات نباید اجازه کنترل کردن شما را داشته باشند. برای مدیریت بهتر هیجانات در مورد هیجانات خود تحقیق کرده تا اطلاعات کاملی به دست بیاورید.
روش آموزش مهارت حل مسأله:
یکی دیگر از روش‌های آموزش مهارت‌های زندگی است که برای آن لازم است ابتدا راه حل‌های مطرح شده برای مسأله پیش رو را بررسی کرده و سپس راهی را انتخاب کنید که بیشترین سود و کمترین زیان را برای شما داشته باشد. اگر راه حل پیشنهادی شما مؤثر باشد برای تقویت این مهارت می‌توانید به خود پاداش بدهید.
روش آموزش مهارت تصمیم‌گیری:
برای آموزش این مهارت لازم است مراحلی را پشت سر بگذارید که اولین مرحله تعیین و شناخت مسأله است. اول باید مسأله مورد نظر خود را بشناسید، سپس برای آن برنامه‌ریزی کنید. مرحله بعدی هم تشخیص راه حل‌های مربوط به آن مسأله است. راه‌های مختلف را بررسی کرده تا به روش مورد نظر خود برسید.
روش آموزش مهارت تفکر خلاقانه:
باید اطلاعات و آگاهی خود را افزایش داده و برای کسب اطلاعات بیشتر از دیگران سؤال کنید تا به پاسخ‌های جدید و تازه برسید. تصویر‌سازی هم به تقویت مهارت تفکر خلاقانه کمک زیادی می‌کند. برای رسم شکل هم می‌توانید طرح‌های ذهنی را جایگزین طرح‌های از پیش تعیین شده کنید.
روش آموزش مهارت تفکر نقادانه:
باید نسبت به پدیده‌های اطراف خود دقت بیشتری داشته باشید و همواره دیده‌ها و شنیده‌ها را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهید. قبل از پاسخ دادن به هر مسأله‌ای ابتدا فکر کنید و از دادن راه حل‌های عجولانه خودداری کنید.
هدف از آموزش مهارت‌های زندگی چیست:
در توضیح اینکه هدف از آموزش مهارت‌های زندگی چیست؟ می‌توان به این مورد اشاره کرد که با این مهارت‌ها فرد می‌داند که چگونه با انتظارات متفاوت دیگران کنار آمده و آن‌ها را درک کند. فرد می‌تواند رابطه‌ای بهتر و لذت بخش‌تری با محیط اطراف خود داشته باشد. پاسخ دیگر این سؤال که هدف از آموزش مهارت‌های زندگی چسست؟
دور شدن فشار‌های روانی از فرد است، به این ترتیب اعتماد به نفس فرد تقویت می‌شود و سلامت جسمی و سلامت روانی بیشتری را تجربه می‌کند. هدف دیگر استفاده از این مهارت‌ها هم تقویت روابط بین اعضای خانواده و مدیریت بهتر نیاز‌های خانواده است. به طور کلی استفاده صحیح و به موقع از مهارت‌های زندگی، فرد را به خودشکوفایی، خوشبختی و شادابی می‌رساند.
کاربرد‌های مهارت‌های زندگی:
یکی از کاربرد‌های مهارت‌های زندگی جدا دانستن خود از موقعیت‌های منفی زندگی است. شما باید با استفاده از مهارت‌های زندگی تجربه‌های تلخ را پذیرفته و بدانید که میزان تأثیر‌گذاری این موارد به دریچه نگاه شما بستگی دارد که چقدر آن‌ها را مهم و تأثیر‌گذار می‌دانید. کاربرد دیگر این مهارت‌ها در موقعیت‌های ناکامی و شکست است که این موقعیت را فراهم می‌کند تا فرد فرصتی برای رشد خود پیدا کند. کاربرد دیگر آن‌ها هم بازخورد صادقانه شخص نسبت به خود است. فرد به خودآگاهی رسیده و در مورد خود صادقانه فکر می‌کند.
به عنوان سخن پایانی باید گفت در این مقاله به توضیح بیشتر در مورد مهارت‌های زندگی پرداختیم. در این خصوص دانستید که مهارت‌های زندگی به معنای توانایی سازگاری با شرایط محیطی است. با استفاده از این مهارت‌ها فرد می‌تواند با شرایط مختلف سازگار شده و در هر موقعیت رفتار صحیح و متناسب با همان شرایط را از خود بروز بدهد. فرد با کمک مهارت‌های سازگارانه نسبت به دیگران حس همدلی پیدا کرده و دیگران را بهتر درک می‌کند که این خود سبب افزایش احساس رضایتمندی از زندگی می‌شود. فراموش نکنید می‌توانید با کلینیک روانشناسی دکتر نازنین نورشاهی که خدمات های مهارت های زندگی را انجام می‌دهد، مراجعه کنید در ارتباط باشید.