اختلال اوتیسم چیست و چرا باید درمان شود ( راه های درمان )

اوتیسم، اختلالی که شاید خیلی اسم آن را شنیده باشید اما افراد کمی اطلاعات کاملی از آن دارند. اوتیسم یکی از اختلالات عصبی بوده که به اصطلاح به آن ASD هم گفته می‌شود. اغلب اوقات این اختلال از سنین کودکی آغاز شده و می‌تواند تا همیشه علائم و نشانه‌های ادامه‌دار داشته باشد. مسئله مهمی که باید به آن توجه کنید این است که به عنوان والدین یا فردی که در نزدیکی آن‌ها افراد مبتلا به اوتیسم حضور دارند باید اطلاعات و دانش عمومی خود را در این زمینه تکمیل کنید تا بتوانید به بهترین شکل در موقعیت‌های مختلف عکس‌العمل نشان دهید. در ادامه این مطلب ما قصد داریم بیشتر در مورد اینکه اختلال اوتیسم چیست؟ علائم آن و همچنین راه‌کارهای درمانی آن صحبت کنیم. اگر شما هم در این باره کنجکاو هستید تا انتها همراه ما باشید. 

اختلال اوتیسم چیست؟

اختلال اوتیسم که معادل انگلیسی آن Autism spectrum disorder است به طیفی از  اختلالات عصبی اشاره دارد که اغلب اوقات در دوران کودکی تشخیص داده می‌شوند. در حال حاضر هنوز هم بسیاری از افراد به اشتباه انواع مختلف این اختلال را با نام اوتیسم یا همان ASD می‌شناسند. در حالی که این اصطلاح تنها به منظور توصیف گروهی از اختلالات رشدی عصبی مورد استفاده قرار می‌گیرد. بگذریم!

اوتیسم که این روزها با نام اختلال طیف اوتیسم شناخته می‌شود یک اختلال عصبی-رشدی است. ناتوانی رشدی که به دلیل تفاوت در ساختار مغز کودک مبتلا به اختلال ظاهر می‌شود. افرادی که به اوتیسم مبتلا هستند رفتار، نحوه تعامل و شیوه یادگیری متفاوتی دارند. به علاوه اینکه این افراد عموما در تعاملات و ارتباطات اجتماعی، تفسیر مسائل، حل مسئله و ارتباطات کلامی و غیر کلامی با چالش مواجه می‌شوند. 

در دنیای پزشکی تعاریف متعددی از اوتیسم آورده شده است. در نتیجه زمانی که کودک به اوتیسم مبتلا است به این معنی است که:

• در تعامل با افراد مشکل دارد یا اینکه به گونه‌ای متفاوت با دیگران ارتباط برقرار می‌کند. 
• در تعاملات غیر کلامی، مانند ارتباط چشمی، زبان بدن و حالات صورت مشکل دارد. 
• عدم توسعه زبان ارتباطی در بازه زمانی مناسب. 
• مشکلات رایج در شکل‌گیری یا درک ارتباطات مختلف. 
• دارای رفتارهای حرکتی تکراری هستند، مانند تکان دادن دست‌ها، تکان دادن بدن یا انجام بازی‌های تکراری. 
• بیزاری‌های حسی، مانند بیزاری از صداهای بلند یا برخی رفتارها. 
• و…

بیشتر بدانید: اختلال دو قطبی چیست

انواع اوتیسم چیست؟

همان‌طور که بالاتر هم اشاره کردیم اوتیسم به طیف گسترده‌ای از اختلالات عصبی-رشدی اشاره دارد. در این قسمت قصد داریم بیشتر در مورد انواع مختلف آن صحبت کنیم. 

طبق تحقیقات صورت گرفته توسط انجمن روانپزشکی آمریکا (APA) می‌توان اوتیسم را به چند دسته مختلف تقسیم‌بندی کرد:

• اختلالی که همراه یا بدون اختلالات زبانی است. 
• اختلالی که همراه یا بدون کاتاتونیا (Catatonia) است. 
• اختلالی که همراه یا بدون اختلالات فکری است. 
• اختلالی که همراه با اختلالات عصبی، روانی و رفتاری است. 
• اختلالی که نشات گرفته از یک بیماری پزشکی، ژنتیکی یا عوامل محیطی است. 

شاید برایتان سوال باشد که کاتاتونیا چیست؟ کاتاتونیا نوعی اختلال روانی بوده که در آن فرد مبتلا درک صحیحی از محیط و اطرافیان خود ندارد. به علاوه اینکه بد نیست بدانید یک فرد می‌تواند در آنِ واحد به یک یا چند نوع از این اختلالات مبتلا شود. 

با سطح‌های مختلف اوتیسم بیشتر آشنا شوید

بعد از گذشت سال‌ها تحقیقات محققین به این باور رسیده‌اند که تجربیات هر فرد از این اختلال کاملا منحصر به فرد است. از طرفی پزشکان افراد مبتلا به این اختلال را با توجه به شدت اختلالات به ۳ گروه تقسیم می‌کنند که این گروه‌ها سطح‌های مختلف اختلال را مشخص می‌کنند:

1. اوتیسم خفیف، به این معنی که افراد بیمار طیف خفیف و محدودی از اختلالات تعاملات اجتماعی را تجربه می‌کنند. 
2. دومین مورد افراد میانه‌رو هستند. گروهی که چالش‌های فردی زیادی دارند و به طور کلی موافق تغییرات نیستند. 
3. سومین و آخرین گروه افرادی هستند که شدیدترین شکل علائم را تجربه می‌کنند. این بیماران حتی ممکن است قادر به صحبت کردن نباشند. به علاوه اینکه گاها رفتارهای پرخاشگرانه را دنبال می‌کنند. 

علت اوتیسم چیست؟

هنوز هم با وجود پیشرفت‌های زیاد در زمینه پزشکی علت دقیق اختلال اوتیسم مشخص نیست. با این حال محققین و پزشکان بر این باور هستند که ترکیبی از علائم ژنتیکی و محیطی در بروز این اختلال نقش دارند. اما به طور کلی نمی‌توان یک علت واحد را بهانه شروع این اختلال دانست. البته که هنوز هم سوالات و ابهامات زیادی در مورد چگونگی پیشرفت اختلال و نحوه توسعه آن وجود دارد. برخی از فاکتورهایی که در شروع اختلال تاثیر دارند را در ادامه بررسی می‌کنیم:

• وزن کم در بدو تولد
• سابقه اختلال اوتیسم در خانواده
• تجربه جهش‌های ژنتیکی
• فرزندآوری در سنین بالا
• عدم تعادل متابولیکی
• داشتن سابقه عفونت‌های ویروسی
• قرار گرفتن جنین در معرض برخی داروهای خاص مانند والپروئیک اسید (Depakene)

به طور کلی بر اساس تحقیقات موسسه اختلالات عصبی و سکته مغزی (NINDS)، هم فاکتورهای محیطی و هم فاکتورهای ژنتیکی تعیین می‌کنند فرد دچار اختلال ASD می‌شود یا خیر. به علاوه اینکه واکسیناسیون به موقع می‌تواند تا حد زیادی از بروز این اختلال جلوگیری کند.

علائم و نشانه‌های اوتیسم کدام‌اند؟

علائم و نشانه‌های اوتیسم در هر فرد با توجه به وضعیت بالینی بیمار، شدت اختلال و همچنین سن افراد به شکلی متفاوت ظاهر می‌شود. با این حال برخی علائم چه در کودکان و چه در بزرگسالان یکسان هستند.

دقت کنید که علائم اختلال اوتیسم اغلب اوقات در اوایل دوران کودکی یعنی در بازه سنی ۱۲ تا ۲۴ ماهگی کاملا مشهود هستند. با این حال برخی اوقات این علائم در یکسری از افراد دیرتر یا زودتر نمایان می‌شوند. 

به طور کلی به منظور تشخیص دقیق‌تر محققین علائم این اختلال را به دو مجموعه مجزا تقسیم کرده‌اند:

1. مشکلات مربوط به ارتباطات و تعاملات اجتماعی
2. الگوهای تکراری یا محدود مرتبط با رفتارها و فعالیت‌ها

در ادامه علائم هر مجموعه را بررسی خواهیم کرد. 

مشکلات مربوط به ارتباطات و تعاملات اجتماعی

اختلال اوتیسم می‌تواند دارای رنج وسیعی از علائم ارتباطی باشد که اکثر آن‌ها قبل از ۵ سالگی ظاهر می‌شوند. در ادامه در یک تایم‌لاین مختصر به علائم اشاره می‌کنیم:

• بدو تولد: مشکلات مرتبط با ارتباطات چشمی.
• تا ۹ ماهگی: عدم پاسخ‌دهی در قبال صدا شدن نام فرد و همچنین عدم نمایش حالات چهره مختلف مانند تعجب یا عصبانیت.
• تا ۱۲ ماهگی: عدم تمایل برای درگیر شدن در بازی‌های تعاملی و عدم استفاده درست از حرکات دست.
• تا ۱۵ ماهگی: عدم به اشتراک گذاشتن علایق خود با دیگران. به عنوان مثال نشان ندادن اسباب‌بازی‌های مورد علاقه به افراد نزدیک.
• تا ۱۸ ماهگی: اشاره نکردن یا نگاه نکردن به سمتی که دیگران اشاره می‌کنند.
• در ۲۴ ماهگی: متوجه نشدن احساسات دیگران. به عنوان مثال زمانی که فردی غمگین یا آسیب‌دیده است. 
• تا ۳۰ ماهگی: عدم تمایل برای شرکت در بازی‌هایی که باید نسبت به کاری تظاهر کنند. به عنوان مثال مراقبت از عروسک یا بازی‌ با مجسمه‌ها.
• در ۶۰ ماهگی: دشواری در حفظ یا توسعه روابط مختلف. 

الگوهای تکراری یا محدود مرتبط با رفتارها و فعالیت‌ها

از علائم مربوط به این مجموعه می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

• حرکات تکراری مانند تکان دادن بازوها، چرخیدن مداوم یا دویدن به سمت جلو و عقب.
• پایبند بودن به فرآیندها، روال‌ها یا برخی رفتارهای خاص.
• تکرار کلمات و یا عبارات به صورت مداوم.
• ناراحت شدن از تغییرات بسیار جزئی محیطی.
• تمرکز کردن بر روی بخشی از اشیا.
• واکنش‌های غیر عادی به صداها، بوها و مزه‌ها.
• داشتن علایق وسواسی شدید.
• داشتن توانایی‌ها و استعدادهای استثنایی مانند استعداد در موسیقی یا حافظه بسیار قوی.

خصوصیات اوتیسم چیست؟

علائم اوتیسم همیشه هم به راحتی قابل تشخیص نیستند و می‌توانند بسیار گیج‌کننده باشند. به طور کلی همان‌طور که بالاتر هم اشاره کردیم علائم تا سن ۳ سالگی خودشان را نشان می‌دهند. با این حال برخی از کودکان به طور نرمال رشد طبیعی خودشان را قبل از این بازه زمانی طی می‌کنند. 

با اینکه برخی علائم تنها در گروهی خاص از افراد مبتلا مشاهده می‌شود اما ناتوانی ارتباطات اجتماعی و رفتاری تقریبا در همه افراد به طور یکسان دیده می‌شود و این بخشی از خصوصیات اختلال به حساب می‌آید. 

گاهی اوقات والدین با زیر نظر گرفتن رفتارهای فرزند خود می‌توانند این اختلال را در آغاز راه شناسایی کنند. به عنوان مثال گاها کودکان مبتلا به اوتیسم هیچ تمایلی به حرف زدن ندارند و این ممکن است یک رفتار دائمی باشد. به علاوه اینکه به سختی تماس چشمی یا ارتباط حسی برقرار می‌کنند. همچنین برخی کیس‌های مبتلا به این اختلال رفتارهای تکرارشونده مداومی از خود نشان می‌دهند. در ادامه بیشتر در مورد علائم هر گروه سنی صحبت خواهیم کرد. 

علائم اوتیسم در نوزادان چیست؟

علائم ممکن است از بدو تولد قابل شناسایی باشند. برخی از شایع‌ترین نشانه‌های این گروه عبارت هستند از:

• عدم نشان دادن واکنش به صدا شدن
• عدم برقراری ارتباط چشمی
• عدم توانایی برای برقراری ارتباط حسی
• ضربه‌های مداوم به سر 
• گاز گرفتن دست و پا

علائم اوتیسم در کودکان چیست؟

• نشان دادن رفتارهای تکراری
• نیاز به کمک برای انجام کارهای روزمره و عادی
• تاخیر در صحبت کردن و مشکلات تکلم
• دوری کردن از گروه‌های سنی مشابه
• دوری کردن از موقعیت‌های اجتماعی
• حرکات تکراری مانند چرخیدن و تکان خوردن در طی روز
• حساس بودن نسبت به تغییرات بسیار جزئی
• و…

برخی از علائم این اختلال در کودکان هستند. 

علائم اوتیسم در نوجوانان چیست؟

با اینکه علائم عمومی در تمامی سنین یکسان هستند اما برخی از نشانه‌ها تنها در دوره نوجوانی ظاهر می‌شوند. به علاوه اینکه این علائم اغلب در بازه سنی ۱۱ تا ۱۳ سالگی شروع شده و توسعه پیدا می‌کنند. به عنوان مثال:

• تجربه چالش‌های مختلف به منظور سازگاری با هنجارهای اجتماعی و محیط
• بروز علائم بیرونی که از ابتدای شروع اختلال ممکن است قابل تشخیص نباشند
• بروز علائم رفتاری متمرکز و محدود
• مشکلات متعدد در روابط اجتماعی و ارتباطات

دقت کنید اگر فرد تنها مشکلات متعددی در روابط اجتماعی و ارتباطات خود داشته باشد و در کنار آن هیچگونه علائم دیگر اوتیسم را تجربه نکند به اختلال دیگری به نام اختلال پراگماتیک دچار است. افرادی که درگیر پراگماتیک هستند در روابط خود با دیگران ترس، ناامیدی، ناتوانی و ناراحتی را تجربه می‌کنند که می‌تواند منجر به بروز افسردگی و اضطراب شدید شود. 

اوتیسم و تغییرات دوران نوجوانی

یکی از چالش‌هایی که والدین با آن روبرو هستند تغییراتی بوده که کودک آن‌ها بین بازه خردسالی و هنگام ورود به دوران نوجوانی تجربه می‌کند. تغییراتی که می‌تواند بسیار ناگهانی و سخت باشند. موضوعی که باید به آن دقت کنید این است که افراد مبتلا به اوتیسم هم درست مانند دیگر افراد رشد و بلوغ جنسی را تجربه می‌کنند. مسئله‌ای که این موضوع را کمی متفاوت می‌کند توانایی این افراد اوتیسم در مقابله با این تغییرات و سازگاری با آن‌ها است، به این خاطر که این گروه از افراد شیوه متفاوتی برای بیان احساسات، عواطف و تمام چیزهایی که تجربه می‌کنند دارند.

درست اینجاست که نقش آموزش درست به والدین و فرزندان درگیر اوتیسم پر رنگ می‌شود. شما می‌توانید با آموزش درست این دوره را به خوبی و با نتیجه مثبت پشت سر بگذارید، در غیر این صورت تنها تجربه‌ای تلخ برای خودتان و فرزند دلبندتان خواهد ماند. در نتیجه حتما سعی کنید در این زمینه ابتدا خودتان آگاه شوید و سپس کودک خود را آگاه کنید. به عنوان مثال اینکه حریم خصوصی چیست؟ علاقه داشتن به جنس مخالف به چه معنی است؟ اندام‌های خصوصی کدام‌اند؟ و…

برای اطلاعات بیشتر در این زمینه حتما در جلسات مشاوره از ما راهنمایی بگیرید. 

علائم اوتیسم در بزرگسالان چیست؟

همان‌طور که گفتیم این اختلال از بدو تولد شروع شده و تا بزرگسالی فرد ادامه دارد و در این بازه زمانی توسعه پیدا می‌کند، بخصوص اگر راه‌کارهای کنترلی آن دنبال نشوند. به طور کلی تحقیقات نشان داده افرادی که اختلال ذهنی زمینه‌ای ندارند با افزایش سن بهبود پیدا می‌کنند. اما اگر فرد درگیر یک اختلال زمینه‌ای مانند عقب ماندگی ذهنی باشد تنها با گذر زمان بد و بدتر می‌شوند. از طرفی با توجه به شدت اختلال هر فرد بزرگسال می‌تواند طیف وسیعی از علائم را تجربه کند. به عنوان مثال بسیاری از افراد می‌توانند بدون کمک بنویسند، بخوانند و رفتارهای خودشان را مدیریت کنند. از همه مهم‌تر اینکه در اجتماع حضور داشته باشند. برعکس، برخی دیگر ممکن است برای ساده‌ترین کارها به کمک نیاز داشته باشند. 

در مواجهه با اوتیسم به چه دکتری مراجعه کنیم؟

سوالی که ممکن است برای بسیاری از افراد پیش بیاید این است که در مواجه با اختلال اوتیسم باید به چه دکتری مراجعه کنند؟

توصیه می‌شود به منظور تشخیص این اختلال از روانپزشک یا روانشناس کمک گرفته شود. این افراد می‌توانند با آزمایش‌ها و تست‌های رفتاری و شناختی اختلال فرد را تشخیص دهند و با توجه به شرایط بیمار بهترین راه‌کارهای درمانی و کنترلی را پیش بگیرند. اگر در این زمینه به اطلاعات بیشتری نیاز دارید می‌توانید با دکتر نورشاهی ( کلینیک روانشناسی نیاوران ) مشورت کرده و مشاوره دریافت کنید.

تست تشخیص اوتیسم چیست؟

قبل‌تر گفتیم که علائم این اختلال عموما تا قبل از ۵ سالگی و از بدو تولد قابل شناسایی هستند. به علاوه اینکه پزشکان می‌توانند به کمک برخی روش‌ها به طور دقیق اختلال را تشخیص دهند. از این روش‌ها می‌توانیم به ارزیابی بالینی، آزمایشات ژنتیکی و همچنین زیر نظر گرفتن علائم بیمار اشاره کنیم. 

آکادمی اطفال آمریکا توصیه می‌کند تا تمامی کودکان در سنین ۱۸ تا ۲۴ ماهگی تحت غربالگری اوتیسم قرار بگیرند و علائم فرد ریزبینانه بررسی شوند. دقت کنید تشخیص زودهنگام کمک کرده تا از پیشرفت اختلال جلوگیری کنید و شانس بیشتری برای کنترل آن داشته باشید. از دیگر شیوه‌های تشخیصی می‌توان نمونه‌های زیر را نام برد:

• آزمایش DNA
• تست‌های دیداری و شنیداری
• پرسشنامه‌های رشدی
• تست‌های گفتاری
• و…

درمان اوتیسم چیست؟

متاسفانه هیچ درمان قطعی و واحدی برای این اختلال در دسترس نیست. بلکه متدهای موجود تنها به کنترل اختلال و جلوگیری از پیشرفت آن کمک می‌کنند. با این حال باید در نظر داشته باشید که اغلب اوقات علائم با افزایش سن خفیف‌تر می‌شوند. 

اکثر اوقات روش‌های کنترلی این اختلال در رفتار درمانی و دارو درمانی خلاصه می‌شوند. از آن جایی که اغلب کودکان مبتلا به این اختلال از مشکلات خواب، تغذیه، گوارش و تشنج رنج می‌برند به همین منظور پزشکان به دلیل بالا بردن کیفیت زندگی آن‌ها برخی داروهای مناسب را به بیماران خود تجویز می‌کنند. 

همچنین وقتی از رفتار درمانی صحبت می‌کنیم منظورمان هم آموزش‌های لازم به خود بیمار و هم اطرافیان نزدیک مانند پدر و مادر است. این آموزش‌ها کمک کرده تا اطرافیان در زمان‌های حساس علاوه بر اینکه خونسردی خودشان را حفظ کنند بلکه از بهترین راه‌کارها جهت کنترل شرایط استفاده کنند. اگر در این زمینه به اطلاعات بیشتری نیاز دارید می‌توانید همین حالا برای خودتان وقت مشاوره بگیرید. 

عوارض اختلال اوتیسم چیست؟

از آن جایی که این اختلال از بدو تولد همراه فرد است می‌تواند علاوه بر اینکه تاثیر زیادی بر روی زندگی خود فرد بگذارد بلکه زندگی اطرافیان نزدیک را نیز با چالش مواجه کند. به همین خاطر است که آگاهی به یک مبحث حیاتی تبدیل می‌شود. برخی از شایع‌ترین عوارض این اختلال عبارت هستند از:

• عادات بد خواب
• عادات بد غذا خوردن
• مشکلات گوارشی
• تشنج
• مشکلات رفتاری و پرخاشگری
• تومورها
• مشکلات سلامت روان
• حساسیت نسبت به عوامل بیرونی مانند صداها، بوها و نور

در این بین مشکلات رفتاری و تعاملی شایع‌تر از بقیه عوارض هستند.

بیشتر بخوانید: اختلال خواب چیست

نکات پایانی پیرامون اختلال اوتیسم

در این مطلب سعی کردیم ببینیم که اوتیسم چیه و علائم آن را در سنین مختلف بررسی کردیم. همان‌طور که دیدید این اختلال درمان قطعی ندارد و از آن جایی که فاکتورهای ژنتیکی هم در بروز آن نقش دارند به همین خاطر نمی‌توان به صورت صد درصدی جلوی بروز آن را گرفت. مهم‌ترین کاری که می‌توان در قبال این اختلال انجام داد تشخیص به موقع، آموزش درست و همچنین داشتن عکس‌العمل مناسب در مواقع حساس است. اگر فرزند شما یا یکی از عزیزان‌تان درگیر این اختلال است و شما نیاز به راهنمایی دارید می‌توانید همین حالا با دریافت مشاوره در این زمینه اطلاعات خود را تکمیل کنید.

تایید شده توسط: تیم روانشناسی کلینیک دکتر نورشاهی
نکته: این مقاله صرفا جهت آگاه سازی شما کاربران عزیز می باشد و برای هرگونه اقدام درمانی باید با مشاور متخصص در ارتباط باشید.

تاریخ انتشار مقاله: 25 دی 1402